Interview met Wilma van der Scheer over gedeeld leiderschap

Via gedeeld leiderschap naar toekomstbestendige zorg

We hebben in de zorg een transitie te maken naar meer gezondheid met minder formele zorg

Interview met hoogleraar Wilma van der Scheer over gedeeld leiderschap

Op 23 november houdt NCZ het Congres Cliëntenraden, Koersen en Kansen voor de Cliëntenraad. Maar wat kun je daarvan eigenlijk verwachten? Om daarop antwoord te krijgen, houdt dagvoorzitter Thijs de Lange voorbereidende interviews met de sprekers. Wetenschapper en voorzitter van MIND Wilma van der Scheer ziet de transitie van de zorg alleen gebeuren als iedereen daarover kan meepraten.

De eerste spreker tijdens het congres is Wilma van der Scheer. Zij is al haar leven lang geïnteresseerd in de zorg. Ze had als middelbare scholier wel arts willen worden, maar de angst mensen dood te laten gaan in plaats van beter te maken, hield haar tegen. Ze besloot zich in haar carrière toe te leggen op het onderzoek van bestuur van de zorg. “Ik hou van ingewikkelde bestuurlijke puzzels en in de zorg komen veel belangen samen.” Toen zo’n zes jaar geleden haar kind last kreeg van psychoses, was ze in één klap niet alleen meer de gerespecteerde wetenschapper, maar ook ouder van een cliënt.

Daardoor is ze voorzitter geworden van MIND. Ze merkt dat ze in die rol minder invloed heeft dan als wetenschapper. Van der Scheer: “Als voorzitter van MIND word ik minder serieus genomen door bestuurders dan in mijn andere functies.” Dat voorzitterschap heeft haar denken over besturen in de zorg wel veranderd. “Ik ben het thema ‘eigenaarschap’ veel meer vanuit het perspectief van cliënten gaan bekijken in plaats van alleen bestuurders.”

Zeker met de toenemende zorgvraag is het volgens haar belangrijk meer te kijken naar gezondheid in plaats van zorg. Daarin worden wel stappen gezet, maar voor cliënten niet altijd op een juiste wijze. Ze noemt als voorbeeld de manier waarop zorginstellingen soms met privacy omgaan. “Er is de hoop dat data ons gaan helpen om grote sprongen te maken in het anders invullen van de zorg.”

Dan moeten die data wel beschikbaar zijn. Ze ziet dat in de GGZ data zonder actieve instemming gebruikt worden uit angst dat anders telkens dezelfde mensen hun gegevens niet willen delen. Onder andere MIND heeft zich hiertegen verzet, omdat dit indruist tegen de privacywetgeving. Toen daar niets mee werd gedaan, Ius er door een actiegroep een rechtszaak aangespannen tegen de Nederlandse Zorgautoriteit, de partij die de gegevens verzamelde. Zonde, vindt Van der Scheer. “Dan wordt het een juridische strijd, terwijl het eigenlijk een ethische vraag is. Je moet als burger de kans krijgen mee te praten over welke data er gedeeld worden en welke niet.” Het is wat haar betreft de taak van de cliëntenraad om actief over dit soort beleid vragen te stellen, omdat het anders niet boven tafel komt.

**Wilma van der Scheer**, bijzonder hoogleraar leiderschap en bestuur in de zorg, directeur Erasmus Centrum voor Zorgbestuur, wetenschapper, voorzitter MIND.

Van der Scheer ziet graag dat er in de zorg meer van dit soort fundamentele discussies gevoerd worden. “We hebben in de zorg een transitie te maken naar meer gezondheid met minder formele zorg. Dan moet je aansluiten bij wat mensen zelf nodig hebben om hun leven te leiden. Dat kan alleen met gedeeld leiderschap.” Dat inrichten van gedeeld leiderschap kan op veel verschillende manieren, en een ervan is deep democracy binnen een zorginstelling. “Als je dan als bestuurder een beleidsverandering wil doorvoeren, laat je een brede groep aan medewerkers daar eerst informatie over vergaren, waarna ze feedback geven en een besluit nemen.”

De cliëntenraad heeft hier ook een rol in, maar alleen als die ook verder durft te kijken dan de zorg alleen. “Ik zie dat veel cliëntenraden volgzaam zijn en bijvoorbeeld de begroting beoordelen, terwijl de vraag is waar je inspraak op wil hebben. Volgens mij moet je als cliëntenraad op de inhoudelijke vraagstukken gaan zitten en daarin meer agendazettend zijn.” Hoe dat precies in z’n werk gaat, zal Van der Scheer tijdens het congres verder uit de doeken doen.