Rode draden: In gesprek met Cliëntenraden, raden van Toezicht en Raden van Bestuur
Op donderdagavond 7 april gingen directie Langdurige Zorg en directie Markt en Consument in het kader van het plan Waardigheid & Trots in gesprek met cliëntenraden, bestuurders en toezichthouders van verpleeghuisinstellingen die als voorbeeld kunnen dienen voor wat betreft de inrichting van de medezeggenschap, waar een cliëntenraad een sterke gesprekspartner is en een manier heeft ontwikkeld om de stem van de cliënt goed naar voren te brengen bij het bestuur. Doel van dit gesprek is inzicht krijgen in de randvoorwaarden voor een effectieve medezeggenschap, wat je als bestuurder, toezichthouder en cliëntenraad over een weer van elkaar nodig hebt, en wat succesfactoren zijn om inspraak van cliënten goed te organiseren.
Het gesprek werd geopend met de vraag aan de leden van cliëntenraden: ‘Noem uw meest positieve en negatieve ervaring. Wat heeft u meegemaakt als cliëntenraadslid waar u echt blij van werd, een succesverhaal, en wat heeft u meegemaakt waarvan u denkt, als het zo moet stop ik er het liefst direct weer mee?’
In de discussie werden een aantal rode draden gevonden:
- Het gaat om het organiseren van medezeggenschap, het versterken van de invloed van de cliënten en zijn naasten op de manier waarop wonen, welzijn en zorg zijn georganiseerd. Een cliëntenraad is hierbij een middel geen doel op zich.
- Het is belangrijk dat clienten en naasten zelf op de locaties met elkaar het gesprek aangaan over hoe zij hun leven en zorg willen inrichten. Op dat lage niveau moet de afspraken echt met de bewoners zelf plaatsvinden. Empowerment van de cliënt en zelfbeschikkingsrecht: Het is belangrijk dat mensen en hun naasten zelf invloed hebben op hun eigen omgeving en eigen zorg, zeggenschap zo veel mogelijk terugbrengen naar de cliënt zelf.
- Op centraal niveau worden de vragen complex, bijvoorbeeld over de begroting, fusies en gesprekken met zorgkantoren. Dat vraagt om professionele inzet vanuit een maatschappelijke betrokkenheid. Er moet sprake zijn van binding tussen de cliëntenraad op centraal niveau en de locaties of omgeving thuis, zodat de ervaringen worden meegenomen in de zorg. Hoe dat moet plaatsvinden, is soms nog een zoektocht, met name in de thuisomgeving. Digitale ondersteuning, cafés of cliëntenplatforms werden allemaal genoemd als mogelijkheden. Een aantal instellingen had ook al goede ervaringen.
- Het werk van een cliëntenraad is van meerwaarde voor de organisatie, dat werd breed gedeeld. Ook was er een pleidooi om mensen in de cliëntenraad een bepaalde financiële compensatie te geven. Niet zozeer vanwege de betaling, maar de symbolische functie die het heeft.
- Naast een cliëntenraad die niet bang is om positie in te nemen, is ook de open en transparante houding van de bestuurder van belang. Wat je als bestuurder in je cliëntenraad stopt, haal je er ook uit. Wil je er niks mee, dan komt er ook niks uit.
- Bestuurders aan tafel prijzen hun cliëntenraden voor het scherp houden op de effecten van hun besluiten.
- Organiseer leer bijeenkomsten waarin alle partijen ondernemingsraad, raad van toezicht, raad van bestuur en cliëntenraad aan tafel zitten en leren van elkaar.
- Verandering is van de lange adem. Je moet attitudes veranderen bij clienten en bij bestuurders dat kost tijd.
- Veel van de organisaties zijn bezig verantwoordelijkheden lager in de lijn te leggen, van onderaf te organiseren. De positie van medezeggenschap hangt sterk samen met die ontwikkeling. De beweging naar zelfbeschikking wordt als essentieel gezien, als bestuurder is het belangrijk om te leren vertrouwen en loslaten en niet teveel te sturen. Er is ruimte om de dialoog aan te gaan over ieders eigen waarden, deze waarden vertalen naar de werkvloer en de cliënt de rol geven om bijvoorbeeld zelf invloed te hebben op wie bestuurder of locatie manager is.
- Er zijn nieuwe vormen van medezeggenschap zoals een onderscheid tussen thuisraden waarin bewoners vertegenwoordigd zijn en een centrale cliëntenraad, beide zijn ondersteund door een coach. Bewoners en familie zijn tevreden over de invloedsfeer die zij op deze manier kunnen hebben op bijvoorbeeld de hoeveelheid zorg die overdag nodig is. Een ander voorbeeld is een professionele cliëntenraad met maatschappelijk betrokken leden met lokale platforms waar ieder lid van de CR ook lid is van een van de lokale platforms met altijd 1 zetel voor een mantelzorger in de CR.
- Gedachtegoed van een zorgcorporatie waarbij het bestuur verantwoording aflegt aan de cliënten en professionals zelf.
- Kijk naar andere sectoren voor goede voorbeelden van medezeggenschap.
Wat in ieder geval nodig was voor een goede cliëntenraad:
- Een goede onafhankelijk voorzitter die tegengas kan geven.
- Een goede ondersteuner, ook als ogen en oren in de organisatie.
- Draag het belang van een cliëntenraad actief uit. Wat is het en wat heb je eraan?
- Zorg voor een open cultuur in de organisatie, maak het belang daarvan transparant.
- Spreek bestuurders en raden van toezicht erop aan als ze de inspraak niet goed regelen. Hoe kan de zorg immers cliëntgericht zijn?
- Sta als cliëntenraad naast de cliënt, houd voeling met wat er in diens omgeving gebeurt. Wees helpend.
Tot slot is afgesproken dat op het congres cliëntenraden over de stem van de client, op 10 oktober, alle partijen worden uitgenodigd die relevant zijn: bestuurders, toezichthouders, cliëntenraden en de ondernemingsraad! De aanwezigen wilden allemaal graag meedenken over de voorbereiding. Al met al een zeer geslaagde avond, met veel voer voor verdere versterking van de client.
Download hier een pdf bestand met het verslag
