Door Marika Biacsics
Cliëntenmedezeggenschap: Twee jaar na de invoering van de Wmcz-2018 én na corona.
Corona heeft er de afgelopen jaren flink ingehakt. Met name en zeker ook in de zorg. Onder hoge druk is er veel gepresteerd en er zijn zaken goed en minder goed gegaan. Eén ding is duidelijk: het ‘belang van de client’ staat vol in de aandacht. Begrippen als cliëntenraad en cliënten medezeggenschap zijn bekender geworden.
Een mooi pluspuntje voor ons als NCZ maar nu is het tijd om te handelen en door te pakken! Met de nieuwe Wmcz 2018 in de hand zijn er volop kansen én uitdagingen. Die gaan we nu samen verzilveren. Dit vraagt wat van u als cliëntenraden en van ons als netwerk.
Als NCZ kijken ook wij opnieuw in de spiegel.
Ontwikkeling
Ruim 20 jaar geleden is NCZ opgericht vanuit cliëntenraden van ziekenhuizen. Het doel was om als netwerk van cliëntenraden gezamenlijk op te komen voor de zwakste partij in de zorg: de patiënten. Al snel groeide het netwerk uit tot een landelijke organisatie die nu actief is in de gehele zorgsector. Vanuit de netwerkgedachten blijven wij opkomen voor de belangen van cliënten in de zorg. Bij alles wat we doen stellen wij onszelf, net als u, de vraag: “Wat is het belang van de client hierbij?”
De afgelopen 20 jaar is de zorg steeds meer een industrie geworden en het zorgveld steeds complexer. De zorg is voor veel partijen een verdienmodel geworden. Terwijl burgers en cliënten die de zorg via de collectieve middelen betalen veelal worden gepasseerd. In de zorg geldt helaas lang niet altijd ‘wie betaalt, bepaalt.’
Na lang en veel inzet is op 1 juni 2020 de WMCZ 2018 (Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen) van kracht gegaan. Dat gebeurde dus midden in de coronacrisis, in de eerste coronagolf zelfs. Met andere woorden: zorginstellingen hadden wel even iets anders aan hun hoofd!
Onafhankelijk cliëntenbelang
Om dit te verbeteren moet het (kennis) niveau van cliëntenraden omhoog, zonder daarbij afbreuk te doen aan de zo belangrijke inbreng vanuit patiënten-ervaringen. Zodat de cliëntenraad als een serieuze en volwaardige gesprekspartner wordt gezien. Ik ga ervan uit dat iedereen in de zorg het belang van de cliënt hoog in het vaandel heeft staan. Echter, de cliëntenraad is de enige partij in de gehele zorg, die onafhankelijk is en die alleen het cliëntenbelang dient (als het goed is). Andere partijen zoals een bestuurder, toezichthouder, manager, specialist, zorgverlener etc. hebben meerdere belangen. Denk aan het organisatiebelang, het werknemersbelang etc.
Gelukkig wordt er steeds meer écht naar cliënten geluisterd. De coronaperiode heeft hier zeker nieuwe inzichten in gegeven en aandacht voor gegenereerd.
Corona en het cliëntenbelang
Door de coronacrisis en de veelal landelijk opgelegde maatregelen in het begin, werd er veel gehandeld zonder (centrale) cliëntenraad/raden te betrekken en zonder met cliënten en verwanten/mantelzorgers te spreken. Dit terwijl er vergaande maatregelen werden getroffen die grote impact hadden op het leven van cliënten en verwanten/mantelzorgers. Mensen mochten hun kamer niet af, bezoek was niet welkom en er moesten overal mondkapjes worden gedragen. En juist hierover werd niet genoeg met de cliëntenraden en cliënten gesproken. En wat nog opvallender is: veel cliëntenraden deden zelf een stapje terug. Zij wilden de instelling niet voor de voeten lopen, was daarvoor de reden.
Terwijl in mijn optiek dit juist bij uitstek het moment was om samen op te treden. Nu ging het echt ergens over en was het cliëntenbelang echt in het geding! Gelukkig ging het bij de latere coronagolven al beter. Ook steeds meer zorginstellingen communiceerden dat de heftige maatregelen waren afgestemd met de cliëntenraad.
Blik op de toekomst
Er komt weliswaar steeds meer aandacht voor ons werk. Maar helaas zie ik die goede wil en ontwikkeling nog lang niet overal. De kloof tussen échte medezeggenschap en inspraak en het ‘bureaucratische moetje’ groeit. Daar komt bij dat de zorg onder grote druk staat vanwege personeelstekorten. En natrillend van de coronacrisis zich voor moet bereiden op mogelijke komende besmettingsgolven. Dat is een dun lijntje waar we samen op balanceren.
Inspraak en participatie vragen wat van zorginstellingen en van cliënten en verwanten/mantelzorgers. (Sommige mensen willen iets teveel inspraak en er zijn mensen die eigenlijk helemaal niet zitten te wachten op inspraak). En Instemmingsrecht vraagt wat van zorginstellingen en van cliëntenraden. Als we willen dat inspraak en medezeggenschap leiden tot daadwerkelijke invloed zullen we deze zaken goed moeten borgen en ervoor moeten waken dat we niet teveel gaan formaliseren.
Dat zie ik nu al op verschillende plekken gebeuren. Het belangrijkste is: meer inspraak moet leiden tot meer invloed en niet tot meer overleg, bureaucratie en onderling gesteggel!
NCZ, hoe nu verder?
Het concept ‘netwerkorganisatie’ staat nog steeds als een huis en bleek juist in de coronacrisis een uitkomst. Wij waren al gewend om zonder stenen en zonder personeel te werken. Het draaide altijd al om de contacten! Maar door corona is dat nog duidelijker geworden. Corona heeft extra kansen gecreëerd. Er kan ineens veel meer online en we krijgen meer en andere verzoeken en vragen uit ons netwerk. We hebben op veel plaatsen weer het verschil mogen maken met raad, daad en belangenbehartiging. We trekken er nog steeds op uit, maar nu nog bewuster en doelgerichter dan voorheen. We zijn op locatie waar dat gewenst is en werken online wanneer dat prima kan.
Als netwerk zijn we groeiende en stabiel. We bereiken onze leden nu ook op andere manieren en merken dat (hulp)vragen ook veranderen. De kracht van ons netwerk geeft een goede basis om verder te bouwen. Zo is er een Beroepsorganisatie voor ambtelijk secretarissen opgericht en blijven wij investeren in opleidingen. Dit om het werk en de begeleiding van cliëntenraden een extra boost te geven. Uitdagingen genoeg!
Passie en plezier
Ik ben sinds 2007 actief voor NCZ en ik blijf het werk met plezier doen. Cliëntenraden en hun stakeholders, het blijft mij boeien en binden! Met een enthousiaste nieuwe cliëntenraad aan de slag gaan is geweldig. Om te zien hoe zij vanuit betrokkenheid en passie hun rol pakken. Dat ze op hun vrije zaterdagochtend in een zaaltje in een Van der Valk hotel gaan zitten en er echt iets van willen maken. Daar haak ik graag bij aan om mijn kennis en ervaring te delen. Daar pak ik dan graag vol goede moed op een vrije zaterdagochtend de auto voor!
Meer weten of sparren?
Mail naar: marika@ncz.nl
Of bel naar: 06 51 22 25 05
Lees meer:
Podcast diepte interview met Marika Biacsics
De visie inzake het minder ervaren van Cliëntenraad invloed ervaar ik eveneens binnen mijn advies praktijk.
Met Marika vind ik, dat cliëntenraden niet over zich heen moeten laten lopen, een vuist op tafel mag best af en toe. Brutaler worden! Maar begon met een goede verstandhouding met uw Bestuurder. Dan bent u al een eind op de goede weg. En….zorg voor voldoende kennis.
wat is de moraal van dit verhaal en wat zijn de werkelijke verdienste, dat is mij de werkelijke voordelen niet kenbaar gemaakt
Het was niet mijn bedoeling een verhaal met een moraal te schrijven, maar meer om een terugblik te doen op de corona-periode en op de invoering van de Wmcz 2018. Als er al een moraal is, dan is het dat inspraak en medezeggenschap moeten leiden tot invloed vanuit het cliëntenperspectief op beleid en besluiten.