Samenwerkende cliëntenraden binnen één ziekenhuis vraagt om herpositionering

De nieuwe Wmcz heeft grote impact op de medezeggenschap in ziekenhuizen. Uiteraard is een ziekenhuis verplicht over een cliëntenraad te beschikken. Ook grote ziekenhuisapotheken met een personeelsbestand bestaande uit minimaal 25 personen zijn hiertoe verplicht.
Zodra de Wmcz van kracht gaat, en dat is op 1 juli 2020, dienen ook medisch specialistische bedrijven (msb) waar meer dan 10 mensen werken, over een cliëntenraad te beschikken. En dat is een nieuwe situatie die veel vragen op kan roepen.
Daarentegen biedt de nieuwe Wmcz vele mogelijkheden voor cliëntenraden om de medezeggenschap van hun patiënten meer kracht bij te zetten. Niet alleen in de vorm van meer advies- en instemmingsrecht, maar bijvoorbeeld ook in de vorm van ondersteunende middelen die de clientenraden helpen bij het uitvoeren van hun taak.
We praten u ook graag bij over de gevolgen van de marktwerking in de zorg; welke veranderingen hebben er op dit vlak plaatsgevonden in ziekenhuizen en wat zijn de gevolgen hiervan voor de stem van de patiënt.

Verschillende cliëntenraden: waar knelt de schoen

Volgens de nieuwe Wmcz dienen medisch specialistische bedrijven (msb) binnen ziekenhuizen (bijvoorbeeld een oogkliniek) met 10 of meer medewerkers vóór 1 juli 2020 een eigen clientenraad ín werking te laten treden. Dit betekent dat er naast de cliëntenraad van het ziekenhuis, meerdere cliëntenraden actief kunnen worden binnen één ziekenhuis.
Deze cliëntenraden behartigen allemaal de medezeggenschap van dezelfde achterban.
De raad van bestuur wordt door de nieuwe Wmcz verplicht op meerdere vlakken instemming te vragen voor bepaalde beslissingen. Dan is het maar duimen dat alle cliëntenraadneuzen dezelfde richting op staan. Bovendien heeft het bestuur ook nog te maken met een OR. Het werkt de snelheid van besluitvormingen in ieder geval niet in de hand.

Een oplossing: samenbundeling van krachten in een personele unie

De minister stelt voor vertegenwoordigers van de verschillende cliëntenraden plaats te laten nemen in een overkoepelende raad: de personele unie. Op zich een prima idee, maar wel met een kanttekening.
We zien vooral dat cliëntenraden van ziekenhuizen bestaan uit hoog opgeleide vakmensen. En dat is ook heel vanzelfsprekend zou je denken: deze mensen hebben de kennis paraat om op vele vlakken mee te denken over de belangen van hun patiënten. Maar een cliëntenraad is niet bedoeld als kenniscentrum, maar dient een afspiegeling te zijn van de patiënten die zij vertegenwoordigen. Een ideale cliëntenraad is een afspiegeling van de maatschappij, waarin iedereen zijn plek heeft.
Het ligt voor de hand dat bij de samenstelling van een personele unie elke cliëntenraad ‘the best man for the job’ zal aandragen, iemand die representatief is voor hun specialisme. Maar het belang van specialisten komt niet altijd overeen met die van het ziekenhuis. Hierdoor kan de personele unie zijn doel voorbij schieten: het behartigen van de belangen van de patiënt.

Nieuwe Wmcz – nieuwe medezeggenschapsregeling

NCZ heeft voor de bij haar aangesloten cliëntenraden ziekenhuizen een model reglement opgesteld. Dit reglement is de medezeggenschapsregeling zoals bedoeld in artikel 3 van de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (WMCZ 2018). Het reglement geeft invulling en uitvoering aan de op haar rustende verplichtingen en verantwoordelijkheden met betrekking tot de medezeggenschap van cliënten, zoals vastgelegd in de WMCZ 2018.

Vind hier het Model Medezeggenschapsregeling ziekenhuis 

De teksten in rood zijn keuzemogelijkheden of aanvullingen op de WMCZ 2018, waarover in het overleg tussen de cliëntenraad en het bestuur overeenstemming dient te worden bereikt. Zoals u ziet zijn dat er nogal wat. Ze hebben betrekking op diverse vlakken: van het benoemen van een cliëntenraadslid tot geheimhouding en van instemmingsrecht tot het beschikbaar stellen van verschillende middelen.
Het model staat u ter beschikking, u hoeft het document slechts met uw eigen gegevens aan te vullen.

De gevolgen van de marktwerking voor cliëntenraden van ziekenhuizen

De cultuur binnen ziekenhuizen is drastisch veranderd door de marktwerking. Zorgverzekeraars en banken hebben een grotere vinger in de pap gekregen, waardoor beslissingen worden genomen die gebaseerd zijn op regelgeving en landelijk beleid en gestoeld op geldverstrekking. De bureaucratie is toegenomen, evenals de protocollen. Efficiëntie is de nieuwe maatstaf.
Dit klinkt misschien allemaal wat negatief, maar het heeft uiteraard ook zijn positieve keerzijde. Juist door deze marktwerking is de nieuwe Wmcz ontstaan en bijvoorbeeld de Wkkgz. Het heeft ook gezorgd dat de kwaliteit van de zorg en dienstverlening opnieuw in de schijnwerpers kwam te staan.

Bij de totstandkoming van de nieuwe Wmcz heeft NCZ haar steentje bij mogen dragen. Het is een aanzienlijke verbetering voor cliëntenraden, die dankzij deze wet een serieuze sparringpartner zijn geworden voor besturen en directies. Maar het geeft ook de patiënt meer inspraak en rechten.
Omdat de wet soms lastig is juist te interpreteren en om maximaal gebruik te maken van de voordelen van de wet, geven wij workshops en in-house trainingen aan cliëntenraden in de zorg door heel Nederland.

Ga naar NCZ Academie

Aandachtspunten voor cliëntenraden van ziekenhuizen

De cliëntenraad volgt en beoordeelt de gang van zaken in de instelling die van invloed zijn op goede zorgverlening. Daarbij staat de patiënt centraal. De raad heeft een keur aan onderwerpen die de patiënt ten goede komen:

  • informatievoorziening in de breedste zin van het woord
  • bereikbaarheid, zowel fysiek, mondeling als digitaal, maar ook als het gaat om bewegwijzering
  • wachttijden
  • kwaliteit op vele vlakken, behalve die van het medisch handelen
  • hygiëne
  • bouw en verbouw
  • voeding
  • veiligheid
  • inrichting kamers incl. extra voorzieningen als televisie of bijvoorbeeld wifi
  • bezoektijden e.d.

Het is nog steeds niet vanzelfsprekend voor alle patiënten dat ze met klachten, problemen of ideeën terecht kunnen bij een cliëntenraad. Daarom is contact met de achterban erg belangrijk. Ook de zichtbaarheid en de toegankelijkheid van de cliëntenraad vraagt om continue aandacht.

Individuele klachten met betrekking tot de zorg horen echter niet thuis bij een cliëntenraad maar bij een klachtenfunctionaris. Elke zorgaanbieder is verplicht te beschikken over zo’n klachtenfunctionaris. Bovendien moeten zorgaanbieders aangesloten zijn bij een erkende geschillencommissie.
Geschilleninstantie Zorggeschil is opgericht door Quasir in samenwerking met ZorgthuisNL en NCZ.

Netwerk Cliëntenraden Ziekenhuizen: de voorloper van het huidige NCZ

NCZ deelt een speciale band met de cliëntenraden van ziekenhuizen. In het jaar 2000 werd door Hans Campfens het ‘Netwerk Cliëntenraden Ziekenhuizen’ opgericht. Aanleiding was de oorspronkelijke Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen, die in 1996 van kracht werd. De stichting telde destijds 50 aangesloten ziekenhuizen in Nederland.
Door de vele fusies en de marktwerking in de zorg zochten steeds meer zorginstellingen aansluiting, wat leidde tot een nieuwe tenaamstelling: Netwerk Cliëntenraden in de Zorg.

De laatste naamswijziging vond plaats eind 2018, nadat steeds meer cliënten zich bij NCZ meldden voor ondersteuning bij hun medezeggenschap. Marika Biacsics – van der Horst, huidig formeel en statutair directeur-bestuurder, vond het tijd om de doelstelling te herdefiniëren:

NCZ heeft ten doel: het verbinden, bevorderen en behartigen van belangen van cliënten en van cliëntenraden van zorgaanbieders, onder meer werkzaam op het gebied van verpleging, verzorging, thuiszorg, GGZ, eerste- en tweedelijnszorg.

NCZ kreeg een passende benaming: Netwerk Cliënt-en-Raad Zorg.

NCZ anno nu: wat kunnen wij voor u als cliëntenraad betekenen?

NCZ maakt zich sterk voor cliënten en cliëntenraden van zorgaanbieders, zodat de rechten van cliënten worden verbeterd en beschermd. Wij faciliteren in kennis en deskundigheid, zodat de stem van cliënten en -raden niet verloren gaat.
Dit doen wij op diverse manieren en met verschillende middelen:

  • Wij zorgen dat onze leden als eerste op de hoogte worden gebracht van nieuwe, relevante ontwikkelingen in de zorg door middel van nieuwsberichten op de website en nieuwbrieven in uw mailbox.
  • U vindt jaarlijks onze studiegids en ons NCZ-magazine op uw deurmat.
  • Wij organiseren workshops over talloze onderwerpen waarmee cliëntenraden kunnen worden geconfronteerd: zowel intern als extern.
  • Wij bieden trainingen op maat. Daarvoor hebben wij trainers in dienst die de problematiek van de zorg door en door kennen, maar ook bij organisatorische problemen binnen een cliëntenraad kunnen worden ingeschakeld. Zowel op locatie als in-house.
  • Wij bieden E-learning cursussen en webinars.
  • Wij hebben een unieke, erkende opleiding voor ambtelijk secretarissen op HBO niveau.
  • Wij bemiddelen bij het zoeken naar competente ambtelijke secretarissen voor ondersteuning aan cliëntenraden.
  • Wij verstrekken whitepapers over ingrijpende wijzigingen in de zorg.
  • Wij organiseren regelmatig symposia en beurzen, of nemen hieraan deel.
  • Wij werken samen met juridische adviseurs en communicatiedeskundigen.

Een goed geïnformeerde cliëntenraad maakt het verschil voor zijn cliënten. En daar werken wij graag aan mee!